इराण इस्रायल युद्धाच्या काळ्या ढगात ‘होर्मुझ’वर संक्रात येण्याची शक्यता; तेल आयातीसाठी हिंदुस्थानने घेतला मोठा निर्णय

इस्रायल आणि इराणमधील युद्ध आता तीव्र होत आहे. आता या युद्धात अमेरिकाही उतरल्याने जगभरात चिंतेच वातावरण निर्माण झाले आहे. अमेरिकेनेही इराणच्या तीन महत्त्वाच्या अण्वस्त्र तळांवर स्थळांवर तीव्रतेने हल्ला केला. या हल्ल्याने चवतळलेल्या इराणने होर्मुझची सामुद्रधुनी बंद करण्याची धमकी दिली ​​आहे. होर्मुझच्या सामुद्रधुनीवरील वाढत्या संघर्षाच्या पार्श्वभूमीवर हिंदुस्थानने मोठे पाऊल उचलले आहे. हिंदुस्थान आता आखाती देशातील पुरवठादारांपेक्षा रशिया आणि अमेरिकेतून जास्त तेल आयात करत आहे. त्यामुळे जूनमध्ये रशियाकडून हिंदुस्थानला होणारी तेल आयात दोन वर्षांच्या उच्चांकावर पोहोचली आहे.

इराण आणि इस्रायलमधील युद्धाच्या वाढत्या तीव्रतेमुळे जगातील सर्वात महत्त्वाचा तेल मार्ग होर्मुझची सामुद्रधुनी बंद होण्याची शक्यता प्रबळ होत आहे. त्यामुळे जगभरातील कच्च्या तेलाच्या पुरवठ्यावर विपरीत परिणाम होऊ शकतो. ही शक्यता लक्षात घेत हिंदुस्थानने या समस्येचा सामना करण्यासाठी मोठे पाऊल उचलले आहे. पीटीआयच्या अहवालानुसार, जागतिक व्यापार विश्लेषक फर्म केप्लरच्या आकडेवारीनुसार जूनमध्ये हिंदुस्थानने रशिया आणि अमेरिकेतून तेल आयात मोठ्या प्रमाणात वाढवली आहे.ती आखाती देशातील पुरवठादारांच्या एकूण खरेदीपेक्षा जास्त आहे. कंपनीच्या आकडेवारीवर नजर टाकल्यास, भारतीय रिफायनर्स जूनमध्ये दररोज 2-2.2 दशलक्ष बॅरल रशियन कच्चे तेल आयात करत आहेत, जे दोन वर्षांच्या उच्चांकावर पोहोचले आहे.

इतकेच नाही तर, रशियाकडून होणारी तेल आयात इराक, सौदी अरेबिया, युएई आणि कुवेतमधून आयात केलेल्या कच्च्या तेलापेक्षा जास्त आहे, जी जून महिन्यात सुमारे 2 दशलक्ष बीपीडी (बॅरल प्रति दिन) असल्याचा अंदाज आहे. यापूर्वी मे 2025 मध्ये, हिंदुस्थानची रशियाकडून कच्च्या तेलाची आयात 1.96 दशलक्ष बॅरल पौंड होती. अमेरिकेतील कच्च्या तेलाची आयातही वाढली आहे. जून महिन्या दररोज 439,000 बीपीडी झाले आहे. तर मे महिन्यात ते 280.000 बीपीडी होते.

केप्लरचे मुख्य संशोधन विश्लेषक सुमित रिटोलिया यांनी सांगितले की, आतापर्यंत इस्रायल-इराण संघर्षामुळे कच्च्या तेलाच्या पुरवठ्यावर परिणाम झाला नाही, परंतु जहाजांच्या हालचालीवरून असे दिसून येते की येत्या काळात मध्य पूर्वेतून कच्च्या तेलाच्या वाहतुकीत घट होईल. जहाज मालक आखातात रिकामे टँकर (बॅलेस्टर) पाठवण्यास कचरत आहेत, अशा जहाजांची संख्या 69 वरून फक्त 40 वर आली आहे आणि ओमानच्या आखातातून एमईजीकडे जाणारे सिग्नल निम्मे झाले आहेत.

अमेरिकेच्या हवाई हल्ल्यानंतर होर्मुझच्या सामुद्रधुनीवर संघर्ष अधिक तीव्र झाला किंवा त्यात काही अल्पकालीन व्यत्यय आला तर रशियन बॅरलचा वाटा आणखी वाढेल. जास्त मालवाहतूक खर्च असूनही भारत अमेरिका, नायजेरिया, अंगोला आणि ब्राझीलकडे अधिक वळू शकतो. याशिवाय, हिंदुस्थान कोणत्याही कमतरतेची पूर्तता करण्यासाठी त्याच्या धोरणात्मक साठ्याचा वापर करू शकतो.

इराणने त्याच्या नियंत्रणाखालील होर्मुझची सामुद्रधुनी बंद करण्याची धमकी दिली आहे. अहवालांनुसार, जगातील कच्च्या तेलाच्या 26 टक्के व्यवसाय या मार्गाने होतो आणि त्यातील 44 टक्के आशियात जातो, ज्याचा सर्वाधिक वापर चीनमध्ये आणि काही प्रमाणात भारतात होतो. अशा परिस्थितीत, या महत्त्वाच्या मार्गातील कोणताही अडथळा ही एक मोठी समस्या ठरू शकतो, हे लक्षात घेता, हिंदुस्थानने हे पाऊल उचलले आहे.