धर्मनिरपेक्षतेतून फुलला भारतीय क्रिकेटचा प्रवास; जाणून घ्या काय आहे इतिहास

भारतीय क्रीडाक्षेत्रातील धार्मिक अल्पसंख्याकांच्या सकारात्मक भूमिकेबद्दल नजीब जंग यांच्या एका भावस्पर्शी लेखाने अनेक आठवणींना उजाळा दिला. 2006 मध्ये दक्षिण आफ्रिका दौऱ्यात भारताच्या डर्बन ODI मध्ये झहीर खान, वसीम जाफर, मोहम्मद कैफ आणि मुनाफ पटेल या चार मुस्लिम खेळाडूंनी खेळल्यावर, हा पहिलाच प्रसंग आहे का असा प्रश्न उपस्थित झाला. मात्र, 1932 मध्ये लॉर्ड्सवर झालेल्या भारताच्या पहिल्या टेस्टमध्येच चार मुस्लिम खेळाडू होते – मोहम्मद निस्सार, सय्यद वझीर अली, सय्यद नझीर अली आणि जहांगिर खान. त्या संघात चार हिंदू, दोन पारशी आणि एक शीख खेळाडू होते. पारशी समाज हा भारतीय क्रिकेटचा पुरस्कर्ता ठरला, त्यांनी 1848 मध्ये मुंबईत पहिला भारतीय क्रिकेट क्लब स्थापन केला आणि इंग्लंडविरुद्ध ऐतिहासिक विजय मिळवला.

1892-93 पासून धार्मिक आधारावर सुरु झालेल्या बॉम्बे पेंटॅंग्युलर स्पर्धेत हिंदू, मुस्लिम, पारशी, युरोपियन आणि “द रेस्ट” (मुख्यतः ख्रिश्चन, बौद्ध, ज्यू) संघ स्पर्धा करत. ही स्पर्धा कधीही साम्प्रदायिक तणावाचे कारण ठरली नाही, उलट खेळाडूंच्या मते ती समुदायांना जवळ आणणारी होती. मात्र, महात्मा गांधी आणि त्यांच्या अनुयायांनी धार्मिक विभाजनावर आधारित स्पर्धेचा विरोध केल्याने 1946-47 मध्ये ती बंद करण्यात आली. स्वातंत्र्यपूर्व भारताचा शेवटचा कर्णधार नवाब इफ्तिखार अली खान पटौदी होता, ज्याने इंग्लंड आणि भारत या दोन्ही संघांसाठी टेस्ट क्रिकेट खेळले. त्याचा मुलगा मन्सूर अली खान ‘टायगर’ पटौदी भारतीय संघातील प्रादेशिक गटबाजी कमी करून “इंडियन-नेस” आणणारा पहिला कर्णधार ठरला.

स्वातंत्र्यानंतर पाकिस्तानच्या निर्मितीमुळे भारताने फजल महमूदसारख्या गुणी गोलंदाजांना गमावले, तर आमिर इलाही आणि गुल मोहम्मद यांनी दोन्ही देशांसाठी खेळण्याचा मान मिळवला. भारतीय टेस्ट संघाचे कर्णधार म्हणून 4 मुस्लिम (गुलाम अहमद, इफ्तिखार, मन्सूर, मोहम्मद अझरुद्दीन), 3 शीख (बेदी, जसप्रीत बुमराह, शुभमन गिल), 2 पारशी (पॉली उम्रीगर, नरी कॉन्ट्रॅक्टर) आणि 2 ख्रिश्चन (विजय सॅम्युअल हजारे, चंदू बोर्डे) यांनी नेतृत्व केले आहे. हा भारतीय क्रिकेटमधील धर्मनिरपेक्षतेचा अभिमानास्पद इतिहास आहे, जो इतर देशांसाठी आदर्श ठरू शकतो.4 मुस्लिम (गुलाम अहमद, इफ्तिखार, मन्सूर, मोहम्मद आझरुद्दीन), 3 शीख (बेदी, बुमराह, गिल), 2 पारशी (उम्रिगर, कॉन्ट्रॅक्टर) आणि 2 ख्रिश्चन (विजय हजारे, चंदू बोर्डे) यांनी भारताचे कसोटी नेतृत्व केले आहे. ही एकतेची परंपरा इतर देशांसाठी प्रेरणादायी आहे.