हायवे जाम, अमेरिकेचा इशारा, हादीच्या मृतदेहापुढे ढाका सील

बांगलादेश विद्यार्थी नेते उस्मान हादी यांच्या मृत्यूनंतर पुन्हा एकदा अराजकता शिगेला पोहोचली आहे. हादीच्या मृत्यूमुळे देशभरात निषेध व्यक्त होत आहे. परिस्थिती अशी आहे की त्यांचे पार्थिव राजधानी ढाका येथे पोहोचण्यापूर्वीच सुरक्षा व्यवस्था अभूतपूर्व पातळीवर कडक करण्यात आली आहे. महामार्ग जाम, हिंसक निदर्शने आणि आंतरराष्ट्रीय इशारे यांनी असे सूचित केले आहे की संकट अद्याप संपलेले नाही. भारतविरोधी नेता हादी यांच्या मृत्यूनंतर तेथे हिंसाचार उसळला आहे. भारतीय उच्चायुक्तालयाविरोधात निदर्शने करण्यात आली.

बांगलादेशात हिंसाचाराला जागा नाही – युनूस

बांगलादेशचे मुख्य सल्लागार मोहम्मद युनूस यांनी काही लोकांनी केलेल्या जमावाच्या हिंसाचाराचा निषेध केला आहे आणि लोकशाही संक्रमणाच्या या गंभीर वेळी हिंसाचार, द्वेष आणि चिथावणीला विरोध करण्याचे आवाहन नागरिकांना केले आहे. आगामी निवडणुका आणि सार्वमत ही हुतात्मा शरीफ उस्मान हादी यांच्या बलिदानाशी निगडीत राष्ट्रीय बांधिलकी आहे यावर जोर देऊन, सरकारने पत्रकारांवरील हल्ल्यांसाठी न्याय देण्याचे आश्वासन दिले आणि मयमनसिंगमधील एका हिंदू व्यक्तीच्या लिंचिंगचा तीव्र निषेध केला आणि म्हटले की “नव्या बांगलादेशात अशा हिंसाचाराला जागा नाही.

ढाका बॉर्डर सील

शरीफ उस्मान हादी यांचे पार्थिव सिंगापूरहून येण्यापूर्वी बॉर्डर गार्ड बांगलादेशने (बीजीबी) ढाक्यातील अनेक महत्त्वाच्या भागात सुरक्षा वाढवली आहे. ढाका सीमा एक प्रकारे सील करण्यात आली आहे. कायदा व सुव्यवस्था राखण्यासाठी विमानतळ परिसर, कारवान मार्केट आणि हॉटेल इंटरकॉन्टिनेंटलच्या आसपास बीजीबी तैनात करण्यात आले आहे. हादीची पहिली अंत्यसंस्काराची प्रार्थना सिंगापूरमध्ये होणार होती, परंतु बांगलादेश उच्चायुक्तांनी सांगितले की, आवश्यक मंजुरीअभावी ती रद्द करण्यात आली.

अमेरिकेचा इशारा महत्त्वाचा का आहे?

ढाक्यातील बिघडलेली परिस्थिती पाहता अमेरिकन सरकारने तेथील नागरिकांना गर्दीच्या ठिकाणांपासून दूर राहण्याचा आणि सतर्क राहण्याचा इशारा दिला आहे. अमेरिकेने आपल्या नागरिकांना अनावश्यक प्रवास टाळण्यास आणि स्थानिक परिस्थितीवर लक्ष ठेवण्यास सांगितले आहे. ही परिस्थिती केवळ देशांतर्गतच नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय चिंतेचा विषय बनल्याचे या इशाऱ्यावरून दिसून येते.

अनेक ठिकाणी जाळपोळ, मीडिया हाऊस जाळल्या

हादी हसीनावर टीका करत होते आणि भारतीय विचारांना विरोध करत होते. हसीना यांच्या भारत आणि तेथील नेत्यांशी असलेल्या घनिष्ट संबंधांना त्यांनी विरोध केला होता. त्यांच्या मृत्यूनंतर, बांगलादेशातील भारताच्या सहाय्यक उच्चायुक्तांच्या चट्टोग्राम येथील घरावर हल्ला झाला. याशिवाय ढाका येथे रात्री उशिरा जाळपोळीच्या किमान तीन घटनांची नोंद झाली आहे. प्रथम आलो आणि डेली स्टार या वृत्तपत्रांची कार्यालये आणि हसिना सरकारमधील माजी मंत्री मोहिबुल हसन चौधरी नोफेल यांच्या घराला आग लावण्यात आली.

जहांगीर आलम चौधरी यांच्या राजीनाम्याची मागणी

विद्यार्थी निषेधांमध्ये सामील झाले: बांगलादेशातील अनेक विद्यार्थी संघटना ढाका विद्यापीठाच्या कॅम्पसमधील निषेधांसह राजधानीत रस्त्यावर उतरल्या. राष्ट्रीय छात्र शक्ती या विद्यार्थी गटाने कॅम्पसमध्ये शोक मिरवणूक काढली आणि चौकाचौकात मोठ्या निदर्शनात सामील होण्यासाठी शाहबाग येथून मोर्चा काढला. निषेधादरम्यान, छात्र शक्ती सदस्यांनी गृह सल्लागार आणि निवृत्त लेफ्टनंट जनरल जहांगीर आलम चौधरी यांच्या पुतळ्याचे दहन केले आणि हादीवरील हल्ल्यासाठी जबाबदार असलेल्यांना अटक करण्यात अपयशी ठरल्याबद्दल त्यांच्या तात्काळ राजीनाम्याची मागणी केली.

हादी यांच्यावर मोटारसायकल स्वारांनी गोळ्या झाडल्या

इंकलाब मंचचे कट्टरपंथी गटाचे प्रवक्ते शरीफ उस्मान हादी यांचे सहा दिवस आयुष्याशी लढा दिल्यानंतर सिंगापूर येथील रुग्णालयात निधन झाले. 18 डिसेंबरच्या रात्री अंतरिम सरकारचे मुख्य सल्लागार मोहम्मद युनूस आणि इन्कलाब मंच यांनी बांगलादेशमध्ये हादीच्या मृत्यूची पुष्टी केली. फेब्रुवारीमध्ये होणाऱ्या निवडणुकीत ढाका-8 मतदारसंघातील संभाव्य अपक्ष उमेदवार हादी यांच्यावर 12 डिसेंबर रोजी बिजॉयनगरमध्ये मोटरसायकलस्वार हल्लेखोरांनी गोळ्या झाडल्या होत्या.

प्रथम आलोची इमारत जळून राख झाली

दुसऱ्या घटनेत, लोकांच्या एका गटाने शाहबाग ते ढाका येथील कारवान बाजारापर्यंत मोर्चा काढला, जिथे त्यांनी बांगलादेशी दैनिक प्रथम आलोच्या इमारतीला घेराव घातला आणि निषेध केला. संतप्त जमावाने प्रथम आलोची इमारत पेटवून दिली.

आंदोलकांनी लाठ्या-काठ्या आणल्या. त्यांनी कार्यालयाची तोडफोड केली आणि बहुतेक खिडक्यांच्या काचा फोडल्या. मध्यरात्रीच्या सुमारास, आंदोलकांच्या एका गटाने कार्यालयात प्रवेश केला, फर्निचर आणि महत्त्वाची कागदपत्रे रस्त्यावर फेकून दिली आणि आग लावली, बांगलादेशी दैनिक, ढाका ट्रिब्यूनने वृत्त दिले. मध्यंतरी सरकारचे गृह सल्लागार जहांगीर आलम चौधरी यांच्या पुतळ्याचेही जमावाने दहन केले. हल्लेखोरांना अटक करण्यात अपयश आल्याने हादी यांनी राजीनाम्याची मागणी केली

बांगलादेशात गोंधळ का?

उस्मान हादीच्या मृत्यूची बातमी येताच राजधानी ढाकामध्ये हिंसक निदर्शने सुरू झाली. हादी यांच्या मृत्यूमुळे आंदोलक संतप्त झाले होते. सोशल मीडियावर समोर आलेल्या व्हिडिओमध्ये जमावाने अनेक ठिकाणी तोडफोड केल्याचे दिसत आहे. आंदोलक हादीच्या नावाने घोषणाबाजी करताना दिसले. यावेळी एका हिंदू तरुणाची ईशनिंदा केल्याच्या आरोपावरून हत्या करण्यात आली. रॉयटर्सच्या मते, रात्री उशिरापर्यंत अनेक भागात तणाव कायम होता, त्यानंतर अतिरिक्त सुरक्षा दल तैनात करण्यात आले होते.

युनूसने शांतता राखण्याचे आवाहन केले

संतप्त आंदोलकांनी राजशाहीतील अवामी लीगच्या कार्यालयाला आग लावली. अंतरिम नेते मोहम्मद युनूस यांनी हादीच्या मृत्यूचे वर्णन बांगलादेशच्या राजकीय आणि लोकशाही जीवनासाठी एक मोठे नुकसान आहे. त्यांनी पारदर्शक तपासाचे आश्वासन देत लोकांना शांतता राखण्याचे आवाहन केले.

भारतविरोधी लाट

बांगलादेशच्या माजी पंतप्रधान हसीना आणि त्यांच्या अवामी लीग सरकारबद्दल भारताची कथित मवाळ वृत्ती सुरुवातीपासूनच चर्चेत आहे. बांगलादेशचे विद्यार्थी नेते आणि जमात-ए-इस्लामीसारखे मूलतत्त्ववादी पक्ष गेल्या वर्षी ऑगस्टपासून हा मुद्दा उपस्थित करत आहेत. भारतात राहणाऱ्या माजी पंतप्रधान शेख हसीना यांना आश्रय देण्याच्या मुद्द्यावरून गेल्या ऑगस्टपासून संबंधांमध्ये तणाव निर्माण झाला होता. तेथील न्यायालयाने हसीनाला फाशीची शिक्षा सुनावली आहे. त्यानंतर अंतरिम सरकारने किमान दोनदा भारताकडून हसीनाच्या प्रत्यार्पणाची मागणी केली आहे. यावर भारताने मौन बाळगले आहे. त्यामुळे कट्टरतावादी पक्ष आणि अंतरिम सरकारची नाराजी सातत्याने वाढत आहे.

शेख हसीनाचे पुनरागमन अवघड

त्याच दिवशी म्हणजे बुधवारी बांगलादेशच्या परराष्ट्र मंत्रालयाचे सल्लागार मोहम्मद तौहीद यांनीही आरोप केला की, १९७१ च्या मुक्तिसंग्रामातील बांगलादेशच्या योगदानाला भारत सातत्याने कमी लेखत आहे. पाकिस्तानवरील विजयाचे वर्णन करून, तो कोलकाता येथील ईस्टर्न कमांडच्या मुख्यालयात विजय दिनाचे आयोजन करत आहे. ते म्हणाले की, मुक्ती वाहिनीच्या सैनिकांनी स्थानिक पातळीवर पाकिस्तानी लष्कराला विरोध केला नसता तर भारताचा विजय सोपा झाला नसता, मात्र या विजयाचे श्रेय भारत बांगलादेशला देण्याऐवजी स्वत:साठी घेत आहे. याउलट, बीएनपीच्या नेत्यांनी गेल्या वर्षभरात अनेक वेळा सांगितले आहे की, बांगलादेशची मुक्ती वाहिनीच्या सैनिकांनी पाकिस्तानातून मुक्ती मिळवली आहे, भारताने नाही.

भारतीय उच्चायुक्तालयाबाहेर निदर्शने

बांगलादेशातील सार्वत्रिक निवडणुका जसजशा जवळ येतील तसतसे असे दृश्य आणखी वाढतील कारण जमाती पक्षाला भारतविरोधी आणि अल्पसंख्याकविरोधी अशी उघड खेळी खेळून आपला जनाधार वाढवायचा आहे. हे थांबवण्यासाठी युनूसचे अंतरिम सरकार सर्वत्र पसरले आहे.

त्रिपुरामध्ये बांगलादेशविरोधात निदर्शने

त्रिपुरामधील स्वदेशी पुरोगामी प्रादेशिक आघाडीची युवा शाखा युथ टिपरा फेडरेशनने भारताच्या 'सेव्हन सिस्टर्स'ला वेगळे करण्याच्या धमकीचा निषेध केला. 19 डिसेंबर रोजी आगरतळा येथील बांगलादेशच्या सहाय्यक उच्चायुक्तांच्या कार्यालयासमोर निदर्शनादरम्यान संघटनेचे नेते म्हणाले, “बांगलादेशच्या नॅशनल सिटिझन्स पार्टी (NCP) नेत्या हसनत अब्दुल्ला आणि इतर अनेक लहान-मोठ्या नेत्यांनी ईशान्य भारताला भारतापासून वेगळे करण्याच्या नुकत्याच दिलेल्या धमक्या अत्यंत दुर्दैवी आहेत. ही विधाने भारत-बांगलादेश द्विपक्षीय संबंधांसाठी हानिकारक आहेत.