>> आशुतोष बापट
निसर्गाच्या कोंदणात वसलेला हिरा असावा असे धाऊलवल्ली. या गावावर असलेला श्री विश्वेश्वराचा वरदहस्त आणि निसर्गाची उधळण इथे भ्रमंती करताना पदोपदी जाणवत राहते.
कोकणात वर्षभरात कधीही, कुठेही गेले तरी हिरव्या रंगामुळे आपले डोळे निवतात. त्यातून असे पावसाळ्याच्या मध्येच गेल्यावर तर काय निसर्गाची अफाट उधळण अनुभवता येते. राजापूर तालुक्यातले अगदी नेमके कोंदणात बसवलेले गाव आहे धाऊलवल्ली. दोन डोंगरांच्या मध्ये, नदीच्या बाजूने वसलेले अतिशय शांत असे हे गाव. आंबे, माड, पोफळी आणि असंख्य फुलांनी सजलेले हे गाव. निवांत गाव आणि गावात वसलेली जुनी देवळे-रावळे. त्यातलंच एक प्राचीन शिवालय ‘विश्वेश्वर’ महादेव.
गावाच्या किंचित एका बाजूला असलेले हे शिवालय. इथे जायला फारच सुरेख अशी पाखाडी उतरून जावे लागते. या पाखाडीच्या आजूबाजूला उंचच उंच वृक्ष आहेत. पाखाडी नदीपर्यंत उतरते, पण मध्येच देवळात जायला चिरेबंदी वाट आहे. विश्वेश्वराचे देऊळ फारच जुने. जवळ जवळ 250 वर्षे होऊन गेलेली. आवार सगळा चिऱयाच्या दगडांनी व्याप्त. देवळासमोर 5-6 दीपमाळा. त्याही खास कोकणातल्या चिऱयाच्या बनवलेल्या.
इकडे काही कुटुंबे आपली एक दीपमाळ देवळात उभारतात. त्रिपुरी पौर्णिमेला त्या कुटुंबाकडून ती दीपमाळ दिवे लावून सजवली जाते. कोकणात याला ‘टिपर पाजळणे’ असं म्हणतात. दीपमालेच्या समोर आता जीर्णोद्धार झालेले देऊळ. आतून फरशा बसवलेल्या असल्या तरी सभामंडपाचे खांब अजूनही पूर्वीचेच, पण जीर्णोद्धारामुळे काहीसा चकचकीतपणा आलेला. आतल्या मंडपात देखणा नंदी.
गाभाऱयाच्या बाहेरच्या बाजूला गणपतीचे सुंदर आणि जुने शिल्प व गाभाऱयात श्री विश्वेश्वर महादेवाची पिंड. सगळा आसमंत कमालीचा शांत. या जीर्णोद्धारातसुद्धा काही जुन्या कमानी, त्यावर असलेली गणेशपट्टी तशीच शाबूत असून ती इथेच व्यवस्थित ठेवलेली. या लाकडी खांबावर खालच्या एका बाजूला व्याल प्रतिमा कोरलेली आहे. व्याल म्हणजे एक काल्पनिक प्राणी. एका प्राण्याचे डोके आणि दुसऱया प्राण्याचे शरीर अशी ही रचना. इथल्या खांबावर मकरव्याल आहे. म्हणजे तोंड मगरीचे आणि उरलेले शरीर सिंहाचे. त्याच कमानीच्या दुसऱया खांबावर खाली गंडभेरुंड हा पण काल्पनिक पक्षी कोरलेला आहे. अतिशय दुर्मिळ अशी ही कलाकृती. या पक्ष्याला एका धडाला दोन तोंडे असतात. इथे त्याच्या दोन तोंडात एकेक हत्ती दाखवला असून त्याने आपल्या पायात पण एकेक हत्ती धरलेला आहे. आपल्या सत्ता-सामर्थ्याचे प्रतीक म्हणून हा पक्षी दाखवतात. कर्नाटक राज्याचे हे राजचिन्ह आहे. खूप दुर्मिळ अशा या कलाकृती इथल्या लाकडी खांबांवर कोरलेल्या असून महत्त्वाचे म्हणजे जीर्णोद्धारातसुद्धा हे खांब जपून ठेवलेले आहेत.
विश्वेश्वराचे हे मंदिर शके 1663 (सन 1741) मध्ये गोखले, जोग व काळे या मानकऱयांनी बांधले. दाते, परांजपे, बापट, बोडस, वेलणकर, गोरे, काळे ही येथील घराणी. जोग यांनी येथे वासुदेवाचे देऊळ बांधले.
विश्वेश्वर मंदिरातील एका तुळईवर एक लेख कोरलेला आहे. त्यावरून शके 1651 (सन 1729) मध्ये हे मंदिर बांधले असावे व त्यानंतर शके 1762 (सन 1842) मधे जीर्णोद्धार करून सभामंडप बांधला असे समजते. धाऊलवल्ली आणि देवाचे गोठणे यांच्या दरम्यान एक ओझरचा वहाळ आहे. त्या लगत धाऊलवल्लीचे हद्दीतील वाडीस मारवेल असे म्हणतात व गोठण्याचे हद्दीतील वाडीस करवलें म्हणतात.
कोकणातल्या गावावर निसर्गाचा वरदहस्त असतोच, पण त्यासोबत अनेक दंतकथा, लोककथा इथल्या ठिकाणांशी निगडीत असतात. अशा कथा या स्थानांच्या सौंदर्यात अजून भर घालतात.
Comments are closed.