विवाद आणि कागदपत्रे उघड करणे

मोहम्मद युनूसचे मायक्रोक्रेडिट मॉडेल वादात

नवी दिल्ली. बांगलादेशचे आघाडीचे अर्थतज्ञ प्रोफेसर मोहम्मद युनूस यांनी 1970 च्या दशकात सुरू केलेले मायक्रोक्रेडिट बँकिंग मॉडेल अलीकडेच वादात सापडले आहे. त्यांची संस्था ग्रामीण बँकेला 2006 मध्ये शांततेचा नोबेल पुरस्कार मिळाला होता.

अलीकडेच माजी गुप्तचर अधिकारी 'अमिनुल हक पोलाश' यांनी सादर केलेल्या 50 वर्ष जुन्या कागदपत्रांनी या कथेचा पायाच हादरवून टाकला आहे. या कागदपत्रांमुळे मायक्रोक्रेडिटची खरी कहाणी बदलू शकते असा पोलाशचा दावा आहे.

पोलाशच्या म्हणण्यानुसार, या दस्तऐवजांवरून हे स्पष्ट होते की, मायक्रोक्रेडिट मॉडेलचा उगम चितगाव विद्यापीठातील एका संशोधन प्रकल्पातून झाला होता, ज्याची जबाबदारी युनूसने घेतली होती. त्यांचा आरोप आहे की युनूसने हा उपक्रम आपला वैयक्तिक शोध म्हणून मांडला.

नॅशनल सिक्युरिटी इंटेलिजेंस (NSI) चे माजी अधिकारी पोलाश म्हणतात की या कागदपत्रांवरून हे सिद्ध होते की मायक्रोक्रेडिटचा खरा उगम युनूसचा नसून विद्यापीठाच्या संशोधन प्रकल्पातून होता.

1. चितगाव विद्यापीठाच्या संशोधन कार्यक्रमातून सूक्ष्म कर्जाची सुरुवात झाली
पोलाश म्हणतात की चटगाव विद्यापीठातील ग्रामीण अर्थशास्त्र कार्यक्रम (आरईपी) 1976 मध्ये फोर्ड फाऊंडेशनच्या अनुदानाने सुरू झाला. पहिला सूक्ष्म कर्ज देण्याचा प्रयोग तीन संशोधकांनी चालवला होता. कागदपत्रांनुसार, युनूस यांना या संशोधनात केवळ सहायक भूमिका देण्यात आली होती.

2. बांगलादेश बँकेने आधीच मॉडेल स्वीकारले आहे
पोलाशच्या म्हणण्यानुसार, 1978 मध्ये मध्यवर्ती बँकेच्या बैठकीत हे ग्रामीण क्रेडिट मॉडेल राष्ट्रीय स्तरावर लागू करण्याचा निर्णय घेण्यात आला.

3. विद्यापीठाला फोर्ड फाउंडेशनकडून अनुदान मिळाले.
पोलाशने सादर केलेल्या पत्रानुसार फोर्ड फाऊंडेशनने हे अनुदान युनूसला नव्हे तर चटगाव विद्यापीठाला दिले होते. हे दस्तऐवज हे सिद्ध करतात की मायक्रोक्रेडिट हे सामूहिक विद्यापीठ संशोधन होते.

पोलाश म्हणतात की 1970 च्या दशकात सुरू झालेल्या पॅटर्नची आता बांगलादेशच्या कारभारात पुनरावृत्ती होत आहे. ते म्हणतात की युनूस यांनी सत्तेवर आल्यानंतर त्यांच्या कायदेशीर अडचणी सोडवण्यासाठी सरकारी यंत्रणेचा वापर केला.

युनूसने ज्याप्रमाणे एका विद्यापीठाचा संशोधन प्रकल्प हाती घेतला, त्याचप्रमाणे आज संपूर्ण बांगलादेशच्या कारभाराचा ताबा घेत असल्याचे पोलाश सांगतात.