भारतीय क्रिकेट संघाचे माजी कर्णधार कपिल देव यांनी आधुनिक मुख्य प्रशिक्षकाच्या (Head Coach) भूमिकेवरून एका नव्या वादाला तोंड फोडले आहे. गौतम गंभीर हा पारंपरिक अर्थाने ‘कोच असू शकत नाही’ आणि त्याला ‘टीम मॅनेजर’ म्हणणे अधिक योग्य ठरेल, असे विधान कपिल देव यांनी केले आहे.
भारताचा दक्षिण आफ्रिकेविरुद्धच्या कसोटी मालिकेत 0-2 असा पराभव झाल्यानंतर गंभीरवर दबाव असतानाच हे विधान आले आहे. समीक्षक गंभीरच्या कार्यपद्धतीवर, विशेषतः खेळाडूंच्या वारंवार होणाऱ्या बदलांवर आणि पार्ट-टाइम पर्यायांवरील अति-अवलंबित्वावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित करत आहेत. मात्र, कपिल देव यांनी ही चर्चा आधुनिक क्रिकेटमध्ये प्रशिक्षणाची व्याख्या कशी बदलली आहे, याकडे वळवली आहे.
इंडियन चेंबर ऑफ कॉमर्स (ICC) च्या शताब्दी अधिवेशनात बोलताना कपिल देव यांनी असा युक्तिवाद केला की, आंतरराष्ट्रीय खेळाडूंना आता पारंपरिक कोचिंगची गरज उरलेली नाही. त्यांनी म्हटले की, “आज ‘कोच’ हा जो शब्द आहे. तो आता खूप सामान्य झाला आहे. गौतम गंभीर कोच असू शकत नाही. तो टीमचा मॅनेजर असू शकतो.” तळागाळातील कोचिंग आणि उच्च-स्तरीय व्यवस्थापन यातील फरक स्पष्ट करताना कपिल देव पुढे म्हणाले, “जेव्हा तुम्ही ‘कोच’ म्हणता, तेव्हा कोच तो असतो ज्याच्याकडून मी शाळा आणि कॉलेजमध्ये शिकलो. ते लोक माझे कोच होते. आताचे मार्गदर्शक केवळ खेळाडूंना मॅनेज करू शकतात.”
कपिल देव यांनी असाही प्रश्न उपस्थित केला की, एक मुख्य प्रशिक्षक इतक्या विशेष खेळाडूंना तांत्रिक मार्गदर्शन कसे देऊ शकतो. त्यांनी विचारले की, “तुम्ही कोच कसे असू शकता जेव्हा एखाद्या खेळाडूला समजा, लेग-स्पिनर म्हणून संघात घेतले असेल? गौतम गंभीर एखाद्या लेग-स्पिनरचा किंवा विकेटकीपरचा कोच कसा होऊ शकतो?”
त्याऐवजी, कपिल देव यांनी या गोष्टीवर भर दिला की, हे काम प्रामुख्याने ‘मॅन-मॅनेजमेंट’ आणि ‘मोटिव्हेशन’ देण्याचे आहे. ते पुढे म्हणाले, “मला असे वाटते की तुम्हाला गोष्टी मॅनेज कराव्या लागतील. ते जास्त महत्त्वाचे आहे. एक मॅनेजर म्हणून तुम्ही खेळाडूंना हिंमत देता की ‘तुम्ही हे करू शकता’, कारण जेव्हा तुम्ही मॅनेजर बनता, तेव्हा तरुण मुले तुमच्याकडे आशेने पाहत असतात.”
संघाच्या अंतर्गत विश्वासाचे आणि सांत्वनाचे वातावरण निर्माण करणे हे नेतृत्वासाठी अत्यंत आवश्यक असल्याचे कपिल देव यांनी अधोरेखित केले. ते म्हणाले, “माझा मॅनेजर किंवा कर्णधार मला तो आत्मविश्वास आणि मोकळीक कशी देऊ शकतो, हे पाहणे महत्त्वाचे आहे. टीमला कम्फर्ट झोनमध्ये ठेवणे आणि नेहमी ‘तुम्ही अजून चांगले करू शकता’ असे प्रोत्साहन देणे, हेच मॅनेजर आणि कॅप्टनचे काम आहे. मी याकडे याच दृष्टीने पाहतो.” भारतीय संघाचे कर्णधार असतानाच्या आपल्या आठवणींना उजाळा देताना कपिल देव म्हणाले की, त्यांचे लक्ष नेहमी अशा खेळाडूंवर असायचे जे फॉर्मसाठी संघर्ष करत आहेत, न की अशा खेळाडूंवर जे यशस्वी होत आहेत. ते म्हणाले, “मला असे वाटते की, जे खेळाडू चांगली कामगिरी करू शकत नाहीत, त्यांना तुम्ही आधार दिला पाहिजे. जर एखाद्याने शतक झळकावले असेल, तर मला त्याच्यासोबत ड्रिंक किंवा डिनरला जाण्यात रस नाही.”
कपिल देव यांनी पुढे असे नमूद केले की, “तिथे असे अनेक लोक आहेत… एक कर्णधार म्हणून, मला अशा लोकांशी गप्पा मारायला किंवा त्यांच्यासोबत डिनरला जायला आवडेल जे सध्या चांगली कामगिरी करू शकत नाहीत.” अशा छोट्या गोष्टींमुळे खेळाडूंचा हरवलेला आत्मविश्वास परत मिळवण्यास कशी मदत होते, हे त्यांनी स्पष्ट केले.
नेतृत्वाच्या वाढत्या जबाबदाऱ्यांवर भर देताना ते शेवटी म्हणाले, “तुम्हाला त्यांना आत्मविश्वास द्यावा लागेल आणि नेतृत्व असंच असतं. म्हणूनच मला वाटतं की, एक कर्णधार म्हणून ही गोष्ट खूप महत्त्वाची आहे. तुमची भूमिका केवळ तुमच्या स्वतःच्या कामगिरीपुरती मर्यादित नसते, तर ती संपूर्ण संघाला एकत्र बांधून ठेवण्याबद्दल असते.”
Comments are closed.