मोठी बातमी! नेतन्याहू गाझाचा ताबा घेणार; इस्रायलच्या सुरक्षा कॅबिनेटने योजनेला दिली मंजुरी

इस्रायलच्या सुरक्षा कॅबिनेटने गाझा शहराचा ताबा घेण्याच्या योजनेला मंजुरी दिली आहे, अशी माहिती पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहूंच्या कार्यालयाने दिली. शुक्रवारी सकाळी घेतलेल्या या निर्णयामुळे हमासच्या ७ ऑक्टोबरच्या हल्ल्यानंतर इस्रायलच्या २२ महिन्यांच्या आक्रमक मोहिमेत आणखी वाढ झाली आहे.

या युद्धात आधीच हजारो पॅलेस्टिनी मारले गेले आहेत, गाझाचा मोठा भाग उद्ध्वस्त झाला आहे आणि सुमारे २० लाख पॅलेस्टिनी लोकसंख्येला उपासमारीचा सामना करावा लागत आहे.

गुरुवारी सुरू झालेल्या आणि रात्रभर चाललेल्या सुरक्षा कॅबिनेटच्या बैठकीपूर्वी नेतन्याहू म्हणाले होते की, इस्रायल संपूर्ण गाझाचा ताबा घेईल आणि शेवटी तो हमासचा विरोध करणाऱ्या मित्र अरब शक्तींकडे सोपवेल.

या जाहीर केलेल्या योजनांमध्ये मात्र पूर्णपणे ताबा घेण्याचा उल्लेख नाही, कारण इस्रायलच्या सर्वोच्च जनरलांनी याबाबत काही आक्षेप नोंदवले आहेत. त्यांनी असा इशारा दिला आहे की, यामुळे हमासच्या ताब्यात असलेले २० हून अधिक ओलीस (hostages) धोक्यात येतील आणि जवळपास दोन वर्षांच्या प्रादेशिक युद्धानंतर इस्रायलच्या सैन्यावर आणखी ताण येईल. अनेक ओलिसांच्या कुटुंबीयांनीही या योजनेला विरोध केला आहे, कारण त्यांना भीती आहे की, या वाढलेल्या संघर्षामुळे त्यांच्या प्रियजनांचा जीव धोक्यात येऊ शकतो.

इस्रायलने गाझा शहरावर अनेक वेळा बॉम्बहल्ले केले आहेत आणि अनेकवेळा हल्ले केले आहेत, तरीही दहशतवादी पुन्हा एकत्र येत असल्यामुळे इस्रायलला वारंवार वेगवेगळ्या ठिकाणी परतावे लागले आहे. सध्या गाझा शहरातील काही भाग वगळता इतर सर्व ठिकाणी इस्रायलने बफर झोन तयार केले आहेत किंवा लोकांना जागा खाली करण्याचे आदेश दिले आहेत.

येथे मोठ्या प्रमाणात जमिनीवर कारवाई झाल्यास हजारो लोकांना विस्थापित व्हावे लागेल आणि या भागात अन्न पुरवठ्यामध्ये आणखी अडचणी निर्माण होतील.

युद्ध सुरू होण्यापूर्वी गाझा शहर सर्वात मोठे होते, परंतु सध्या तिथे किती लोक राहत आहेत हे स्पष्ट नाही. युद्धाच्या सुरुवातीच्या आठवड्यांमध्ये लाखो लोक गाझा शहर सोडून गेले होते, पण या वर्षाच्या सुरुवातीला झालेल्या युद्धविरामादरम्यान बरेच लोक परतले आहेत.

गाझामधील लष्करी कारवाया वाढवल्याने अनेक पॅलेस्टिनी आणि सुमारे २० ओलिसांचे जीवन धोक्यात येईल, तसेच आंतरराष्ट्रीय स्तरावर इस्रायल आणखी एकटा पडेल. इस्रायलने आधीच गाझाच्या सुमारे तीन-चतुर्थांश भागावर नियंत्रण मिळवले आहे.

गाझामध्ये ओलीस असलेल्यांच्या कुटुंबीयांना भीती आहे की, संघर्ष वाढल्याने त्यांच्या प्रियजनांचा जीव धोक्यात येऊ शकतो. त्यांनी जेरुसलेममधील सुरक्षा कॅबिनेटच्या बैठकीबाहेर निदर्शनेही केली. इस्रायलच्या माजी सुरक्षा अधिकाऱ्यांनीही या योजनेला विरोध केला आहे, कारण यामुळे कोणताही लष्करी फायदा न होता परिस्थिती आणखी बिकट होईल असा इशारा त्यांनी दिला आहे.

यापूर्वी एका इस्रायली अधिकाऱ्याने सांगितले होते की, सुरक्षा कॅबिनेट गाझाच्या सर्व किंवा काही भागांवर ताबा मिळवण्यावर चर्चा करेल. या अधिकाऱ्याने नावाने माहिती न देण्याच्या अटीवर सांगितले की, जो काही निर्णय घेतला जाईल त्याची अंमलबजावणी हमासवर दबाव वाढवण्यासाठी हळूहळू केली जाईल.

इस्रायलच्या हवाई आणि जमिनीवरील युद्धामुळे गाझामध्ये हजारो लोक मारले गेले आहेत, बहुतांश लोकसंख्या विस्थापित झाली आहे, मोठे क्षेत्र उद्ध्वस्त झाले आहे आणि मोठ्या प्रमाणात उपासमार वाढली आहे. पॅलेस्टिनी लोकांना आणखी वाईट परिस्थितीचा सामना करावा लागणार आहे.

एका विस्थापित छावणीत राहणाऱ्या मायसा अल-हेला यांनी सांगितले की, ‘आता ताब्यात घेण्यासारखे काहीही उरलेले नाही. आता गाझा उरलेलाच नाहीये.’

स्थानिक रुग्णालयांच्या माहितीनुसार, गुरुवारी दक्षिण गाझामध्ये इस्रायली हवाई हल्ले आणि गोळीबारात किमान ४२ पॅलेस्टिनी मारले गेले.

सुरक्षा कॅबिनेटच्या बैठकीपूर्वी फॉक्स न्यूजला दिलेल्या एका मुलाखतीत, इस्रायल ‘संपूर्ण गाझावर ताबा घेणार का?’ असे विचारले असता नेतन्याहू यांनी उत्तर दिले: ‘आम्ही आमच्या सुरक्षेची खात्री करण्यासाठी, हमासला तिथून हटवण्यासाठी आणि तिथल्या लोकांना स्वतंत्र करण्यासाठी याचा ताबा घेणार आहोत.’

नेतन्याहू पुढे म्हणाले, ‘आम्हाला तो भाग आमच्याकडे ठेवायचा नाही. आम्हाला एक सुरक्षा परिघ तयार करायचा आहे. आम्ही तो अशा अरब शक्तींच्या हाती सोपवू इच्छितो, जे योग्य प्रकारे राज्य करतील, आम्हाला धोका देणार नाहीत आणि गाझाच्या लोकांना चांगले जीवन देतील.’

अशा निर्णयाला सुरक्षा कॅबिनेटची मंजुरी आवश्यक असते. इस्रायली माध्यमांनुसार, कॅबिनेटची बैठक गुरुवारी संध्याकाळी सुरू झाली आणि ती रात्रभर चालणार होती.

इस्रायली माध्यमांच्या वृत्तानुसार, इस्रायलचे लष्करप्रमुख लेफ्टनंट जनरल आयल झमीर यांनी गाझा ताब्यात घेण्याविरुद्ध इशारा दिला होता. त्यांनी सांगितले की, यामुळे ओलिसांचा जीव धोक्यात येईल आणि जवळपास दोन वर्षांच्या युद्धानंतर सैन्यावर आणखी ताण येईल.

७ ऑक्टोबर २०२३ रोजी हमासच्या नेतृत्वाखालील दहशतवाद्यांनी २५१ लोकांना ओलीस बनवले आणि सुमारे १,२०० लोकांना ठार मारले. बहुतेक ओलिसांना युद्धविराम किंवा इतर करारांद्वारे सोडण्यात आले आहे, परंतु ५० ओलीस अजूनही गाझामध्ये आहेत. त्यापैकी सुमारे २० जण जिवंत असल्याचे इस्रायल मानतो.

गुरुवारी, ओलीस असलेल्यांच्या जवळपास दोन डझन नातेवाईकांनी दक्षिण इस्रायलमधून गाझाच्या सागरी सीमेकडे जहाजातून प्रवास केला आणि लाऊडस्पीकरद्वारे संदेश प्रसारित केले.

गाझामध्ये ओलीस असलेल्या इस्रायली सैनिक निम्रोद कोहेनचे वडील येहुडा कोहेन यांनी बोटीतून सांगितले की, नेतन्याहू त्यांच्या सरकारमधील अतिरेकी घटक पक्षांना संतुष्ट करण्यासाठी युद्ध लांबवत आहेत. नेतन्याहूंचे उजव्या विचारसरणीचे मित्रपक्ष युद्ध वाढवू इच्छितात, गाझातील बहुतांश लोकांना दुसऱ्या देशात पाठवू इच्छितात आणि २००५ मध्ये बंद करण्यात आलेल्या ज्यू वस्त्या पुन्हा स्थापित करू इच्छितात.

‘नेतन्याहू फक्त स्वतःसाठी काम करत आहेत,’ असे कोहेन म्हणाले.

गाझाच्या आरोग्य मंत्रालयानुसार, इस्रायलच्या लष्करी हल्ल्यात ६१,००० हून अधिक पॅलेस्टिनी मारले गेले आहेत. मात्र, यामध्ये किती सैनिक होते आणि किती सामान्य नागरिक होते, हे मंत्रालयाने स्पष्ट केलेले नाही. हे मंत्रालय हमासच्या नेतृत्वाखालील सरकारचा भाग आहे आणि येथे काम करणारे वैद्यकीय कर्मचारी तपशीलवार नोंदी ठेवतात व शेअर करतात.

संयुक्त राष्ट्रसंघ आणि स्वतंत्र तज्ञ या मंत्रालयाच्या आकडेवारीला सर्वात विश्वसनीय मानतात. इस्रायलने स्वतःचा कोणताही आकडा न देता या आकडेवारीवर आक्षेप घेतला आहे.

गुरुवारी मारल्या गेलेल्या ४२ लोकांपैकी किमान १३ लोक दक्षिण गाझामधील इस्रायली लष्करी क्षेत्रात मदत शोधत होते, जिथे संयुक्त राष्ट्रांच्या (UN) मदत काफिल्यांवर लुटारू आणि गरजू लोकांची गर्दी जमा होते. आणखी दोन लोक जवळच्या इस्रायल-समर्थित गाझा ह्युमॅनिटेरियन फाऊंडेशन (GHF), एका अमेरिकन कंत्राटदाराद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या ठिकाणांकडे जाणाऱ्या रस्त्यांवर मारले गेले, असे नासेर रुग्णालयाने सांगितले, जिथे मृतदेह आणले गेले होते.

जीएचएफने सांगितले की, गुरुवारी त्यांच्या ठिकाणांवर किंवा जवळ कोणतीही हिंसक घटना घडली नाही. इस्रायली लष्कराकडून यावर कोणतीही तात्काळ प्रतिक्रिया देण्यात आली नाही. मोराग कॉरिडॉर (Morag Corridor) नावाचे हे लष्करी क्षेत्र स्वतंत्र माध्यमांसाठी प्रतिबंधित आहे.

गेल्या काही आठवड्यांपासून जीएचएफच्या ठिकाणांकडे जाताना आणि संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या काफिल्यांच्या आसपासच्या गोंधळात शेकडो लोक मारले गेले आहेत. मे महिन्यात इस्रायलने पूर्णपणे अडीच महिन्यांची नाकेबंदी उठवल्यापासून, संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या मानवाधिकार कार्यालयाने, साक्षीदारांनी आणि आरोग्य अधिकाऱ्यांनी सांगितले आहे की, इस्रायली सैन्य नियमितपणे जमावावर गोळीबार करत आहे.

लष्कराचे म्हणणे आहे की, जेव्हा गर्दी त्यांच्या सैनिकांच्या जवळ येते तेव्हाच त्यांनी फक्त इशारा देणारे गोळीबार केले आहेत. जीएचएफ म्हणते की, त्यांच्या सशस्त्र कंत्राटदारांनी गर्दीला रोखण्यासाठी काही वेळा फक्त पेपर स्प्रेचा वापर केला आहे किंवा हवेत गोळीबार केला आहे.

एमएसएफ (MSF) या डॉक्टर्स विदाऊट बॉर्डर्स या वैद्यकीय संस्थेने जीएचएफच्या वितरण प्रणालीवर टीका करणारा एक कडक अहवाल प्रकाशित केला आहे. त्यात म्हटले आहे की, ‘ही मदत नाही, हे पूर्वनियोजित हत्याकांड आहे.’

दक्षिण गाझामध्ये जीएचएफच्या ठिकाणांजवळ एमएसएफची दोन आरोग्य केंद्रे आहेत. त्यांनी ७ जून ते २० जुलै या काळात या ठिकाणांजवळ जखमी झालेल्या १,३८० लोकांवर उपचार केले, ज्यापैकी २८ लोक मृत अवस्थेत आले होते. यापैकी किमान १४७ लोकांना गोळी लागल्याच्या जखमा होत्या, ज्यात ४१ लहान मुलांचा समावेश होता.

एमएसएफने सांगितले की, शेकडो लोकांना जीएचएफच्या ठिकाणी अन्न मिळवण्यासाठी झालेल्या गर्दीत मारहाणीमुळे शारीरिक दुखापती झाल्या, ज्यात डोक्याला झालेल्या जखमा, श्वास गुदमरणे आणि जवळून पेपर स्प्रे मारल्याने डोळ्यांना गंभीर इजा झालेल्या अनेक रुग्णांचा समावेश आहे. एमएसएफने सांगितले की, त्यांनी पाहिलेली प्रकरणे ही जीएचएफशी संबंधित एकूण बळींच्या फक्त एक छोटासा भाग आहेत. जवळच्या रेड क्रॉसच्या फील्ड हॉस्पिटलने स्वतंत्रपणे सांगितले आहे की, त्यांना मदत शोधत असताना गोळीबारात जखमी झालेले हजारो लोक मिळाले आहेत.

अहवालात म्हटले आहे की, ‘जीएचएफ वितरण ठिकाणांवर गैरव्यवस्थापन, गोंधळ आणि हिंसाचाराचे प्रमाण एकतर बेजबाबदार दुर्लक्ष किंवा जाणूनबुजून तयार केलेला मृत्यूचा सापळा आहे.’

जीएचएफने या आरोपांना ‘खोटे आणि लज्जास्पद’ म्हटले आहे आणि एमएसएफवर हमासने आयोजित केलेल्या ‘दिशाभूल करणाऱ्या मोहिमेला मोठे करत असल्याचा’ आरोप केला आहे.

अमेरिकेने आणि इस्रायलने जीएचएफ प्रणालीची स्थापना अनेक दशकांपासून गाझाला मदत करणाऱ्या संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या वितरण प्रणालीला पर्याय म्हणून केली आहे. हमास मदतीची चोरी करत असल्याचा आरोप त्यांनी केला आहे. संयुक्त राष्ट्रसंघाने हमासकडून मोठ्या प्रमाणात मदत वळवल्याचा इन्कार केला आहे. ते जीएचएफवर पॅलेस्टिनींना अन्न मिळवण्यासाठी त्यांचा जीव धोक्यात घालण्यास भाग पाडत असल्याचा आणि इस्रायलच्या पुढील मोठ्या विस्थापनाच्या योजनांना मदत करत असल्याचा आरोप करत आहेत.