रशियामध्ये भारतातील कुशल कामगारांसाठी रोजगाराच्या नवीन संधी

घटती लोकसंख्या आणि कामगारांच्या टंचाईचा सामना करत असलेला रशिया आता भारताकडे आशेने पाहत आहे. रशियाला आपल्या औद्योगिक आणि सेवा क्षेत्रात भारतीय कुशल कामगारांचा सहभाग वाढवायचा आहे.

नवी दिल्ली: भारत आणि रशिया यांच्यातील संबंधांमध्ये नवा अध्याय जोडला जाणार आहे. रशियाला आता कुशल भारतीय कामगारांसाठी रोजगाराच्या संधी खुल्या करायच्या आहेत. घटत्या लोकसंख्येशी झगडत असलेल्या रशियाने येत्या काही वर्षांत आपल्या देशात मोठ्या संख्येने भारतीय कामगारांना रोजगार देण्याची योजना आखली आहे.

डिसेंबर 2025 मध्ये होणाऱ्या भारत-रशिया वार्षिक शिखर 2025 दरम्यान या मुद्द्यावर एक महत्त्वाचा द्विपक्षीय करार होण्याची अपेक्षा आहे. या कराराचा उद्देश रशियामध्ये काम करणाऱ्या भारतीयांच्या हक्कांचे रक्षण करणे आणि त्यांच्या रोजगारासाठी संस्थात्मक सहाय्य प्रदान करणे हा आहे.

रशियाला भारतातून कुशल कामगारांची गरज आहे

रशियाची घटती लोकसंख्या आणि झपाट्याने कमी होत चाललेली कामगार बाजारपेठ यामुळे तेथील उद्योगांसमोर मोठे आव्हान निर्माण झाले आहे. या परिस्थितीला तोंड देण्यासाठी रशिया आता भारताकडे पाहत आहे. इकॉनॉमिक टाईम्स (ईटी) च्या अहवालानुसार, रशियाला भारतातून यंत्रसामग्री, इलेक्ट्रॉनिक्स, बांधकाम आणि कापड उद्योगात काम करण्यासाठी कुशल कामगार हवे आहेत.

सध्या, बहुतेक भारतीय कामगार रशियामध्ये बांधकाम आणि वस्त्रोद्योगात गुंतलेले आहेत, परंतु रशिया आता त्यांना तांत्रिक क्षेत्रांमध्ये देखील समाविष्ट करू इच्छित आहे. रशियन श्रम मंत्रालयाच्या कोट्यानुसार, 2025 च्या अखेरीस रशियामध्ये काम करणाऱ्या भारतीयांची संख्या 70,000 पेक्षा जास्त होईल. ही संख्या सध्याच्या संख्येच्या जवळपास दुप्पट आहे.

भारत आणि रशिया यांच्यातील भागीदारी वाढेल

गेल्या आठवड्यात, भारताचे कामगार मंत्री डॉ. मनसुख मांडविया यांनी दोहा येथे आयोजित एका आंतरराष्ट्रीय कार्यक्रमात त्यांच्या रशियन समकक्षांची भेट घेतली. सूत्रांनी दिलेल्या माहितीनुसार, या संभाषणात भारतीय कामगारांची सुरक्षा, कायदेशीर हक्क आणि कामाच्या संधी यावर विशेष चर्चा झाली. भारतातून कुशल मनुष्यबळाची वाढती उपस्थिती येत्या काही वर्षांत भारत-रशिया भागीदारीचा नवा आधारस्तंभ बनू शकते, असे रशियन घडामोडींची माहिती असलेल्या तज्ज्ञांचे मत आहे.

दोन्ही देशांमधील वाढणारे आर्थिक सहकार्यही या दिशेने मजबूत संकेत देत आहे. व्यापार, संरक्षण, ऊर्जा आणि खाणकाम यासारख्या क्षेत्रांमध्ये दोन्ही देशांमध्ये आधीच घनिष्ट संबंध आहेत.

हिरे आणि सोन्याच्या व्यापारात नवा विक्रम

भारत आणि रशिया यांच्यातील हिरे आणि सोन्याच्या व्यापारातही अभूतपूर्व वाढ नोंदवण्यात आली आहे. रशियन मीडिया RIA नोवोस्तीच्या अहवालानुसार, या वर्षी ऑगस्ट 2025 मध्ये रशियाची भारतातील हिऱ्यांची निर्यात $31.3 दशलक्ष झाली आहे. गेल्या वर्षीच्या ऑगस्टमधील 13.4 दशलक्ष डॉलरच्या तुलनेत हे दुप्पट आहे.

तथापि, पाश्चात्य देशांच्या निर्बंध धोरणांमुळे या वर्षाच्या पहिल्या आठ महिन्यांत रशियाकडून भारताला होणारा हिऱ्यांचा एकूण पुरवठा सुमारे 40% ने कमी झाला आहे.

पाश्चिमात्य निर्बंधांमुळे भारत-रशिया संबंध दृढ होत आहेत

रशिया हा उग्र हिऱ्यांचा जगातील सर्वात मोठा उत्पादक आहे आणि ऐतिहासिकदृष्ट्या भारताच्या हिरे उद्योगाचा प्रमुख पुरवठादार आहे.
मात्र रशियाच्या सर्वात मोठ्या खाण कंपनी अल्रोसावर अमेरिका आणि युरोपीय देशांनी घातलेल्या निर्बंधानंतर भारतीय उद्योगाला मोठा फटका बसला आहे.

तसेच, अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी लादलेल्या 50% शुल्कामुळे भारतीय हिरे उद्योग आणखी अडचणीत आला आहे. या पार्श्वभूमीवर भारत आणि रशिया यांच्यातील वाढती सहकार्य दोन्ही देशांच्या आर्थिक हितासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरू शकते. भारत-रशिया वार्षिक शिखर परिषद 2025 (23 वी आवृत्ती) या वर्षी 4 ते 6 डिसेंबर दरम्यान नवी दिल्ली येथे होणार आहे. या परिषदेत रशियाचे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतीन सहभागी होणार आहेत, तर भारताकडून पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे संमेलनाचे यजमानपद भूषवणार आहेत.