मिर्झापूरच्या या गावांमध्ये दिवाळी नसून शोकदिन – चौहान समाज शेकडो वर्षांपासून एक अनोखी परंपरा पाळत आहे.

दिवाळीच्या सणानिमित्त एकीकडे संपूर्ण देश रोषणाई, आनंद आणि उत्साहात बुडालेला असताना, दुसरीकडे उत्तर प्रदेशातील मिर्झापूर जिल्ह्यातील काही गावांमध्ये या दिवशी शांतता आणि शोकाचे वातावरण पाहायला मिळते. मदिहान तहसीलच्या राजगढ भागातील अटारी गावात आणि त्याच्या आसपासच्या मटिहानी, मिशूनपूर, लालपूर आणि खोराडीह या गावांमध्ये चौहान समाजाचे लोक दिवाळी हा शोक दिवस म्हणून साजरी करतात.

शेकडो वर्षांपासून ही परंपरा जपणाऱ्या या गावांमध्ये सुमारे आठ हजार चौहान समाजाची लोकसंख्या आहे. दिवाळीच्या दिवशी, जेव्हा संपूर्ण देश दिवे लावून साजरा करतात, तेव्हा हे लोक आपल्या घरात दिवे लावत नाहीत, फटाके फोडत नाहीत आणि कोणताही उत्सव साजरा करत नाहीत. त्यांच्यासाठी हा दुःखाचा आणि श्रद्धांजलीचा दिवस आहे.

परंपरेमागे एक ऐतिहासिक कथा आहे

या परंपरेमागे एक ऐतिहासिक कथा आहे. चौहान समाजातील लोक स्वतःला शेवटचा हिंदू सम्राट पृथ्वीराज चौहान यांचे वंशज मानतात. दिवाळीच्या दिवशी मोहम्मद घोरीने शूर सम्राट पृथ्वीराज चौहानची हत्या करून त्याचा मृतदेह गांधार (आजचे अफगाणिस्तान) येथे नेऊन पुरला असे त्यांचे मत आहे. या कारणास्तव चौहान समाज हा दिवस “शोक दिन” म्हणून साजरा करतात.

ही परंपरा आजही पिढ्यानपिढ्या चालू आहे

अटारी गाव हे या परंपरेचे केंद्र मानले जाते, येथे दरवर्षी दिवाळीच्या दिवशी विशेष श्रद्धांजली सभेचे आयोजन केले जाते. आपल्या पूर्वजांचे शौर्य आणि त्यागाचे स्मरण करून गावकरी गप्प बसतात. ही परंपरा आजही पिढ्यानपिढ्या सुरू असून चौहान समाजातील लोक याला आपल्या अस्मितेचे आणि इतिहासाच्या स्मृतींचे प्रतीक मानतात. मिर्झापूरच्या या आगळ्यावेगळ्या उदाहरणावरून प्रत्येक सणामागे एक कथा आणि एक खोल भावना दडलेली असते हे दिसून येते.