'सुपरमून' आज खगोलशास्त्र उत्साही लोकांसाठी एक उपचार

वर्षातील पहिले अद्भुत दर्शन : नेहमीच्या आकारापेक्षा 14 टक्के मोठा आणि सुमारे 30 टक्के तेजस्वी दिसणार

वृत्तसंस्था/ नवी दिल्ली

काही आठवड्यांपूर्वी भारतासह जगभरात ‘ब्लड मून’ दिसल्यानंतर आता पुन्हा एकदा आकाशात एक नेत्रदीपक खगोलीय घटना दिसणार आहे. आज, 6 ऑक्टोबरच्या रात्री जगभरातील खगोलप्रेमींना ‘सुपरमून’चे अद्भुत दर्शन होणार आहे. याप्रसंगी चंद्र त्याच्या नेहमीच्या आकारापेक्षा 14 टक्के मोठा आणि सुमारे 30 टक्के अधिक तेजस्वी दिसेल. रात्रीच्या आकाशात तो एखाद्या विशाल, तेजस्वी गोळ्याप्रमाणे दिसणार असल्याचे शास्त्रज्ञांनी सांगितले. सोमवारी कोजागिरी पौर्णिमेच्या दिवशी अवकाशात हा नजारा पाहण्याचा योगायोग जुळून येणार आहे.

पौर्णिमेच्या रात्री चंद्राची प्रतिमा पूर्ण असताना आणि तो पृथ्वीच्या सर्वात जवळच्या कक्षेत असल्यामुळे निर्माण होणाऱ्या स्थितीला ‘सुपरमून’ म्हणतात. चंद्र पृथ्वीभोवती लंबवर्तुळाकार कक्षेत फिरतो. यामुळे त्याचे पृथ्वीपासूनचे अंतर सतत बदलत असते. अशा स्थितीत चंद्र पृथ्वीच्या सर्वात जवळ असणाऱ्या बिंदूला ‘पेरीजी’ म्हणतात. याउलट, जेव्हा तो सर्वात दूर असतो, त्याला ‘अपोजी’ म्हणतात. चंद्र ‘पेरीजी’जवळ असल्यामुळे तो सामान्य पौर्णिमेच्या चंद्रापेक्षा खूप मोठा आणि अधिक चमकदार दिसतो. 6 ऑक्टोबर रोजी चंद्र सूर्याच्या अगदी विरुद्ध असेल आणि त्याच्या पूर्ण प्रकाशात चमकेल. या पौर्णिमेला हार्वेस्ट मून असेही म्हणतात.

अन्य खगोलीय घटनांचाही आविष्कार

ऑक्टोबर महिन्यात रात्रीच्या आकाशात आश्चर्यकारक खगोलीय घटना घडतील. कधीकधी चमकदार उल्कांचा वर्षाव होईल आणि कधीकधी पृथ्वीच्या सर्वात जवळ असताना चंद्र त्याच्या पूर्ण तेजात चमकेल. शिवाय, दुर्बिणी किंवा सूक्ष्मदर्शक सारख्या उपकरणांच्या मदतीनेही दोन महाकाय आकाशगंगा उघड्या डोळ्यांना दिसतील. तसेच बुध, शुक्र आणि शनि सारखे ग्रह त्यांच्या विशेष हालचालींमध्ये चमकताना दिसतील. हा महिना उत्साही खगोलशास्त्रज्ञांसाठी आकाशातील रंग आणि प्रकाशाचा उत्साही आविष्कार आहे.

दुर्मिळ संयोग

अमेरिकन अंतराळ संस्था नासा, युरोपियन अंतराळ संस्था आणि आंतरराष्ट्रीय खगोलशास्त्राrय संघ यांच्या खगोलशास्त्राrय अंदाजानुसार, जवळजवळ पूर्ण चंद्र आणि शनि 6 ऑक्टोबरच्या रात्री आकाशात एकमेकांच्या जवळ असतील. ते फक्त 3.3 अंशांनी वेगळे असतील. हा दुर्मिळ संयोग मध्यरात्रीच्या सुमारास दिसणार असल्याने या काळात पृथ्वीच्या कक्षीय गतीमुळे होणारी शनिची प्रतिगामी गती सुरू राहील. हा टप्पा 27 नोव्हेंबर रोजी संपेल.

उल्कावर्षाव पाहण्याचा आनंद

सुपरमूननंतर 6 ते 10 ऑक्टोबर दरम्यान पृथ्वी धूमकेतू 21पी गियाकोबिनी-झिनरच्या धुळीच्या मार्गावरून जाणार असल्यामुळे ड्रॅकोनिड उल्कावर्षाव निर्माण होईल. 8 ऑक्टोबरच्या रात्री याचे प्रमाण सर्वाधिक असणार आहे. चंद्राच्या तेजस्वी प्रकाशामुळे अनेक उल्का अस्पष्ट दिसल्या तरीही काही तेजस्वी तारे आकाशात पसरलेले दिसू शकतात. अनेक खगोलप्रेमी हा उल्कावर्षावाचा नजारा पाहण्यासाठी अवकाशाकडे डोळे लावून असतील.