तुर्कियेत पाकिस्तान-अफगाणिस्तान सलोखा का होऊ शकला नाही, तालिबान का झुकले नाहीत?

पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तान प्रतिनिधी समोरासमोर बसले. चर्चेचे वातावरण थंड आणि तणावपूर्ण असतानाही दोन्ही देशांनी चर्चा आवश्यक असल्याचे ठरवले. सुमारे नऊ तास चाललेल्या या बैठकीत दोन्ही देशांनी सीमेवरील तणाव कमी करणे आणि व्यापार पूर्ववत करणे या मुद्द्यांवर चर्चा केली, मात्र कोणताही ठोस करार होऊ शकला नाही.

खरा संघर्ष तहरीक-ए-तालिबान पाकिस्तान (टीटीपी) आणि सीमेपलीकडील दहशतवादी कारवायांमधला होता, जिथे तालिबान सरकार आपल्या भूमिकेपासून अजिबात हटले नाही. अफगाणिस्तानच्या भूमीतून होणाऱ्या दहशतवादी घुसखोरीविरुद्ध कठोर कारवाई व्हावी, अशी पाकिस्तानची इच्छा होती, परंतु काबूलने हा आपल्या सार्वभौमत्वाचा मुद्दा असल्याचे सांगत संयुक्त देखरेख व्यवस्थेला नकार दिला.

दहशतवाद आणि सीमा सुरक्षा यावर चर्चा

चर्चेदरम्यानचा सर्वात कठीण आणि संवेदनशील मुद्दा म्हणजे सीमापार दहशतवादी कारवाया. अफगाण भूमीतून 'तेहरिक-ए-तालिबान पाकिस्तान' (TTP) च्या कारवाया आपल्या अंतर्गत भागात अस्थिर करत असल्याचा आरोप पाकिस्तानने केला आहे. त्यामुळेच सीमेवरील प्रत्येक हालचालींवर लक्ष ठेवू शकेल अशी पाळत ठेवणारी यंत्रणा निर्माण करावी, अशी मागणी पाकिस्तानने केली. मात्र अफगाणिस्तानने यावर कडक भूमिका घेतली. 'जॉइंट बॉर्डर पेट्रोलिंग' हे आपल्या सार्वभौमत्वात हस्तक्षेप ठरेल, असे काबुलने म्हटले आहे. तथापि, दोन्ही देशांनी “गुप्तचर सामायिकरणासाठी परस्पर सहमत मार्ग” शोधण्यास सहमती दर्शवली ही काहीशी दिलासा देणारी बाब होती. दरवाजा बंद नसून अर्धा उघडा राहिल्याची ही खूण होती.

मानवी हक्क आणि व्यापाराचे प्रश्नही प्रमुख होते

हे प्रकरण केवळ सुरक्षेपुरते मर्यादित नव्हते. सीमेवर अडकलेल्या सुमारे 1,200 ट्रकचा मुद्दाही तापला, जो दोन्ही देशांमधील व्यापार ठप्प झाल्याचा पुरावा ठरला आहे. व्यापार नुकसानीचा हवाला देत पाकिस्तानने सीमा मर्यादित उघडण्याची आणि टप्प्याटप्प्याने माघार घेण्याची योजना पुढे केली. मात्र अफगाणिस्तानने इशारा दिला.

सुरक्षा कार्य गटावर बोला

“अफगाण निर्वासितांना” परत करण्यास भाग पाडण्याचा प्रयत्न केल्यास, ते केवळ मानवतावादी संकटच वाढवत नाही तर आधीच कमकुवत असलेल्या अफगाण अर्थव्यवस्थेलाही धक्का देईल. बैठकीदरम्यान, हे देखील उघड झाले की तुर्की आणि कतार एक संयुक्त व्यापार आणि सुरक्षा कार्य गट तयार करण्याचा विचार करत आहेत, जे हळूहळू व्यापार पुनर्संचयित करेल आणि सीमेवरील सुरक्षा व्यवस्था सुधारेल.

जोरदार विधान, पण सध्या शांतता

या चर्चेदरम्यान पाकिस्तानचे संरक्षण मंत्री ख्वाजा मुहम्मद आसिफ यांनीही खडे बोल सुनावले. जर चर्चा निष्फळ राहिली आणि कोणताही करार झाला नाही तर पाकिस्तानकडे लष्करी पर्यायही आहेत आणि सीमेवर संघर्ष होऊ शकतो, असा इशारा त्यांनी दिला. ते म्हणाले की, सध्या दोन्ही बाजू कतारमध्ये युद्धविरामाचे पालन करत आहेत आणि त्यानंतर कोणतीही मोठी चकमक झाली नाही.